Ustawa o ochronie sygnalistów wchodzi w życie. Przygotuj się!

W dniu 24 września wejdzie w życie ustawa o ochronie sygnalistów („Ustawa”), ułatwiająca dokonywanie zgłoszeń naruszeń prawa poprzez wprowadzenie obowiązkuwdrożenia procedur zgłoszeń wewnętrznych oraz przepisów chroniących osoby zgłaszające takie naruszenia (sygnalistów).

Ustawa określa w szczególności zakres przedmiotowy naruszeń prawa, podlegających zgłoszeniu, działania następcze podmiotów zobowiązanych do utworzenia kanałów zgłoszeń naruszeń prawa oraz definiuje pojęcie sygnalisty czy też działania odwetowe, które mogą być wynikiem dokonania przez nich zgłoszenia naruszenia prawa.

Osoby objęte ochroną:

• sygnaliści - niezależnie od formy świadczenia pracy lub pełnienia służby (m.in. umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, prowadzenie działalności gospodarczej, wolontariat czy służba wojskowa)
• sygnaliści – osoby przed nawiązaniem stosunku pracy (kandydaci do pracy) lub innego stosunku prawnego oraz po jego rozwiązaniu,
• osoby pomagające w dokonaniu zgłoszenia,
• osoby powiązane z sygnalistą,
• osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne pomagające lub powiązane z sygnalistą.

Zakres przedmiotowy naruszeń prawa podlegających zgłoszeniu:

• korupcja,
• zamówienia publiczne,
• usługi, produkty i rynki finansowe,
• przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowanie terroryzmu,
• bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami,
• bezpieczeństwo transportu,
• ochrona środowiska,
• ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe,
• bezpieczeństwo żywności i pasz,
• zdrowie i dobrostan zwierząt,
• zdrowie publiczne,
• ochrona konsumentów,
• ochrona prywatności i danych osobowych,
• bezpieczeństwo sieci i systemów teleinformatycznych,
• interesy finansowe Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej,
• rynek wewnętrzny Unii Europejskiej, w tym publicznoprawne zasady konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych,
• konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej.

Podmioty sektora prywatnego zobowiązane do wprowadzenia procedury zgłoszeń wewnętrznych:

• podmioty prawne na rzecz których, według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku, wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób (umowy o pracę w przeliczeniu na pełne etaty, umowy cywilnoprawne),
• podmioty działające w sektorze finansowym (m.in. banki, fundusze inwestycyjne) bez względu na liczbę osób świadczących pracę.

Obowiązki nałożone na podmioty sektora prywatnego:

• wyznaczenie jednostki odpowiedzialnej za przyjmowanie zgłoszeń wewnętrznych,
• zawarcie umowy w sprawie upoważnienia podmiotu zewnętrznego do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych (w przypadku braku wyznaczenia wewnętrznej jednostki organizacyjnej lub osoby w ramach struktury organizacyjnej),
• stworzenie kanałów przekazywania zgłoszeń wewnętrznych,
• zapewnienie ochrony danych osobowych,
• ustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych,
• zapoznanie z procedurą zgłoszeń wewnętrznych osób wykonujących pracę,
• podejmowanie tzw. działań następczych (m.in. postępowanie
  wyjaśniające, wszczęcie kontroli, wniesienie oskarżenia, komunikacja z sygnalistą),
• prowadzenie rejestru zgłoszeń wewnętrznych.

! Uwaga: 17 września mija ostateczny termin ogłoszenia procedury zgłoszeń wewnętrznych w danym podmiocie (aby mogła obowiązywać od dnia 25 września).

Środki ochrony sygnalistów:

• zakaz działań odwetowych (np. zakaz wypowiedzenia stosunku pracy),
• odwrócony ciężar dowodu (podmiot podejmujący działanie odwetowe będzie musiał udowodnić, że podjęte działanie nie jest działaniem odwetowym),
• odszkodowanie za dopuszczenie się działań odwetowych,
• zakaz zrzeczenia się ochrony przyjętej w Ustawie,

Sankcje za niedopełnienie obowiązków:

• grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności nawet do 3 lat w przypadku: (1) uniemożliwiania lub utrudniania dokonania zgłoszenia, (2) podejmowania działań odwetowych wobec sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą;
• grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku w przypadku ujawnienia tożsamości sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą;
• grzywna w przypadku braku wdrożenia procedury zgodnej z wymaganiami Ustawy.